KKTC Su Temin Projesi (Ø1600mm HDPE Borular)
Türk mühendisleri dünyada ilk kez denenen bir yöntemle suyu 66.5 kilometre taşıyarak Kuzey Kıbrıs’a ulaştırdı. Denizin dibine batırılan beton bloklarla stabilizesi sağlanan 250 metre derinlikte bir yol oluşturuldu. 500’er metrelik borular bu hat üstünde birbirine eklenerek Kıbrıs’a ulaştı.
Asrın Projesi KKTC Su Temin Projesi, Deniz Geçişi İsale Hattı’nın resmi açılışı 16.10.2015 yılında yapıldı. Hat, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı törenlerle açıldı. Asrın projesi olarak gösterilen su hattı için hem Türkiye’de hem de KKTC’de tören düzenlendi. Proje, dünyada ilk kez denenen teknolojisi ile dikkat çekiyor.
KKTC Su Temin Projesi’nde 66.5 km’lik Deniz Geçişi İsale Hattı, her biri 1600 mm anma çapına sahip ve 500’er metre uzunluğunda olan HDPE (High Density Polyethylene - Yüksek Yoğunluklu Polietilen) yekpare boruların birbirine mekanik olarak bağlanmasıyla oluşturuldu.
Deniz geçişi isale hattı boruları, Türkiye ve KKTC kıyı kesimlerinde 20 metre su derinliğine ulaşıncaya kadar gömülü olarak, 20 metre ile 280 metre su derinliği arasında ise stabiliteleri beton ağırlık blokları ile sağlanmak suretiyle deniz tabanı üzerine döşendi. Bu yöntem dünyada ilk kez denendi.
Neden öyle yapıldı?
Proje, deniz dibindeki basınç düzeyinin borularla su aktarımını imkansız kılması nedeniyle özel bir teknikle inşa edildi. Türk mühendisleri tarafından gerçekleştirilen 80 bin 151 metre uzunluğundaki boru hattı, deniz dibinden değil, 250 metre derinlikte kurulan bir nevi tonoz sistemli askılarla KKTC’ye ulaştırıldı. Deniz altından su geçiş hattı için jeolojik araştırmalarla bölgedeki sismik aktivite incelendi ve deprem katalogları oluşturuldu. Denizin akıntı ve dalga rejimini belirleyebilmek için oşinografik araştırmalar yapılarak, 12 aylık veri toplandı. Yüksek yoğunluklu polietilen boruların su altında bozulmaya uğrayıp uğramadığını tespit etmek üzere tam ölçekli 11 boruyla deney yapılarak, 6 ay arayla 2 yıl boyunca ölçüm gerçekleştirildi. 30 yılın önemli fırtına kayıtları toplanarak bilgisayar üzerinde dalga modeli oluşturuldu. Oşinografik araştırmalarla toplanan veriler kullanılarak model kalibre edildi.
Toprak yorgun değil, 2-3 kez mahsul alınacak
Proje ile halen kısıtlı yeraltı ve yüzeysel su kaynakları nedeniyle su sıkıntısı çekilen KKTC’ye içme-kullanma ve sanayi suyu temin edilerek 2045 yılına kadarki su ihtiyacı karşılanacak. Yapılacak sulu tarım ile yüksek gelir artışları sağlanacak. Adada yazların uzun ve sıcak, kışların da kısa ve ılıman geçmesi, ayrıca topraklarının çok verimli olması, yılda 2.3 kat mahsul alınmasına imkân sağlayacak.
Su Alaköprü’den Geçitköy’e gelecek
KKTC Su Temin Projesi; Türkiye tarafında Anamur Dragon Çayı üzerinde inşa edilen Alaköprü Barajında depolanacak suyun Türkiye tarafı 23 km, deniz geçişi 80 km (66,5 km askılı borulu sistem) ve KKTC tarafı 3 km olmak üzere toplam 106 km uzunluğundaki hat ile KKTC’de inşa edilen Geçitköy Barajı’na aktarılmasından oluşuyor.
Bu proje için ilk start Alaköprü barajı inşaatı ile 2011 yılında verilmişti. Ardından Alaköprü Barajı Dengeleme Deposu Arası İletim Hattı, Dengeleme Deposu ve Dengeleme Deposu- Deniz Girişi Vana Odası Arası İletim Hattı yapıldı. Boruların imalatı için kıyıya büyük bir tesis kuruldu.
KKTC tarafında ise Güzelyalı Pompa İstasyonu, Güzelyalı Pompa İstasyonu Geçitköy Barajı Arası Terfi Hattı, Geçitköy Barajı, Geçitköy Pompa İstasyonu inşa edildi.
161 km uzunluğundaki Girne Bölgesi İçmesuyu İsale Hattı, 154 km uzunluğundaki Gazimağusa Bölgesi İçmesuyu İsale Hattı, 96 km uzunluğundaki Dipkarpaz Bölgesi İçmesuyu İsale Hattı inşaatları devam ediyor.
125 yıl ömrü var
Deneyler sayesinde deniz altından KKTC’ye su taşıyacak sisteminin yorulma ömrü 125, sünme ömrü ise bin yıldan fazla olduğu hesaplandı. Borulara takılacak vericiler ve sensörler sayesinde, muhtemel hasarlar önceden tespit edilip, müdahaleler zamanında yapılacak. Borularda sızıntı ihtimaline karşı tuzluluk sensörleri sürekli işler durumda tutulacak. Hattın deniz tabanına gömülü döşeneceği kıyı geçiş kısımlarında gemiyle tarama yapılarak, hendek açma işlemleri tamamlandı.
Projenin maliyeti 1.6 milyar TL
Proje yaklaşık 1 milyar 600 milyon TL’ye mal oldu. 7 Mart 2011’de Alaköprü Barajı’nın temel atma töreniyle başlayan KKTC Su Temin Projesi; Türkiye tarafında Anamur Dragon Çayı üzerinde inşa edilen Alaköprü Barajı’nda depolanacak suyun Türkiye tarafı 23 km, deniz geçişi 80 km, bunun 66.5 km askılı borulu sistem ve KKTC tarafı 3 km olmak üzere toplam 106 km uzunluğundaki hat ile KKTC’de inşa edilen Geçitköy Barajı’na aktarılmasını kapsadı. Proje ile KKTC’ye yılda 75 milyon metreküp su iletildi ve bu suyun 37.76 milyon metreküpü içme-kullanma ve sanayi suyuna, geriye kalan 37.24 milyon metreküpünün sulama suyuna tahsis edildi.
